Το εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκεται σήμερα μπροστά σε σημαντικές προκλήσεις, όπως αυτή της ευρωπαϊκής σύγκλισης, που αφορά την βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της απόδοσης του εκπαιδευτικού συστήματος.
Όπως δείχνουν οι συγκριτικοί δείκτες με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ, παρά την πολυετή προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής που ακολούθησε το ξέσπασμα της κρίσης, τη μείωση του αριθμού των εκπαιδευτικών και την αύξηση της αναλογίας εκπαιδευτικών-μαθητών, που σημειώθηκε μετά το 2010, υπάρχουν ακόμα σημαντικά περιθώρια μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της απόδοσης της εκπαίδευσης και της δημόσιας και ιδιωτικής επένδυσης σε αυτήν.
Η σύγκλιση της αναλογίας εκπαιδευτικών-μαθητών σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα με εκείνες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ και η αντίστοιχη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της απόδοσης της δημόσιας εκπαιδευτικής δαπάνης, μπορούν να επιφέρουν σημαντικά οφέλη για το σύνολο της λειτουργίας και της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Οι αναλογίες εκπαιδευτικών-μαθητών καθορίζονται, πρωτίστως, από α) τον αριθμό των μαθητών και των εκπαιδευτικών β) τον τρόπο διαχείρισης και αξιοποίησης του εκπαιδευτικού προσωπικού (ωράρια εργασίας και διδασκαλίας) γ) τον τρόπο διαχείρισης και αξιοποίησης του λοιπού διοικητικού και βοηθητικού προσωπικού των σχολικών μονάδων και των υποστηρικτικών δομών, δ) τη διάρθρωση και διαχείριση του δικτύου σχολικών υποδομών και των υποστηρικτικών δομών, και ε) το πρόγραμμα λειτουργίας των σχολείων.
Η μεγάλη μείωση των γεννήσεων που σημειώθηκε στη χώρα, μετά το ξέσπασμα της κρίσης, είναι ζήτημα με διαφορετικές διαστάσεις και επιπτώσεις. Αν δεν σημειωθούν ριζικές αλλαγές, τέτοιες που να μεταβάλλουν ριζικά τα σημερινά δημογραφικά δεδομένα, η μείωση των γεννήσεων που έχει ήδη σημειωθεί αναμένεται να οδηγήσει σταδιακά σε μεγάλη συρρίκνωση του εκπαιδευτικού συστήματος και του εθνικού σχολικού δικτύου, με σημαντικές επιπτώσεις ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές, εντείνοντας τις περιφερειακές ανισότητες. Οι επιπτώσεις των δημογραφικών μεταβολών αναμένεται να επεκταθούν και έξω από το εκπαιδευτικό σύστημα, στην αγορά εργασίας και την προσφορά δεξιοτήτων, καθώς και την απασχόληση και την ανάπτυξη της οικονομίας. Από τη μια πλευρά η προσφορά δεξιοτήτων θα μειωθεί, και ιδιαίτερα η ήδη ισχνή προσφορά εργασίας και δεξιοτήτων μέσης τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Από την άλλη πλευρά, ο κλάδος της εκπαίδευσης που απασχολεί το μεγαλύτερο μέρος των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης και ιδιαίτερα των πανεπιστημίων, αναμένεται επίσης να συρρικνωθεί αντίστοιχα. Σε μια τέτοια προοπτική, η ήδη σημαντική αναντιστοιχία της ανώτατης εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας θα ενταθεί, εξέλιξη που ενδέχεται να οδηγήσει σε συνέχιση της εξωτερικής μετανάστευσης νέων και νέα επιδείνωση των δημογραφικών δεδομένων της χώρας.
Η έκταση και η διάρκεια των επιπτώσεων της συρρίκνωσης εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα των πολιτικών παρεμβάσεων που θα προωθηθούν το προσεχές διάστημα.
