Θεμέλιο ενός ελεύθερου πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα. Αρκετοί ανησυχούν ότι η κυριαρχία αυτή απειλείται με αυξανόμενη ένταση, κατά τις τελευταίες ιδίως δεκαετίες, από απρόσωπες δυνάμεις καλούμενες ‘’Αγορές’’. Κάποιοι, μάλιστα φθάνουν στο σημείο να διερωτώνται εάν πίσω από το άκακο όνομα ‘’Αγορές’’ κρύβεται ένας καινούργιος παρανοϊκός Αδόλφος που ελέγχει εθνικές κυβερνήσεις, τράπεζες και διεθνείς οργανισμούς, ποδηγετεί χρηματιστήρια, προκαλεί πολέμους για να προωθήσει την παραγωγή και εμπορία όπλων και αυξομειώνει τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου. Θρηνούν δε γιατί οι ‘’Αγορές’’ μπορούν να επιβάλουν περιορισμούς σε μία νόμιμη κυβέρνηση (δηλαδή στην λαϊκή βούληση) σε συνθήκες δημοκρατίας.
Οι ανησυχίες αυτές είναι αβάσιμες. Οι αγορές είναι απρόσωπες, διαχωρίζονται με κριτήρια τοπικά ή γεωγραφικά – τα οποία, πάντως, καθίστανται διαρκώς πιό δυσδιάκριτα υπό συνθήκες προϊούσας παγκοσμιοποίησης – καθώς και με κριτήρια κλαδικά ή εμπορευομένου αντικειμένου (π.χ. αγορές χρήματος, καυσίμων, τροφίμων, φαρμάκων, ενδυμάτων κλπ.). Στις αγορές μετέχουν οι πάντες, είτε με την ιδιότητα του παραγωγού είτε με αυτήν του καταναλωτού.Η ελεύθερη (αλλά όχι αρρύθμιστη) οικονομία δημιουργεί παντού και πάντοτε περισσότερο πλούτο και περισσότερες παραγωγικές θέσεις εργασίας από το αντίπαλο σοσιαλιστικό (δηλ. κατευθυνόμενο από τις αποφάσεις μίας κυβερνητικής αρχής προγραμματισμού) οικονομικό σύστημα. Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία είναι λίαν σημαντικός αλλά υποβοηθητικός. Συνίσταται στην δημιουργία σταθερού κατά το δυνατόν πολιτικοοικονομικού περιβάλλοντος, τόνωση του ανταγωνισμού και καταπολέμηση μονοπωλίων συμπεριλαμβανομένων των κρατικών), εξασφάλιση της ελευθερίας των συμβάσεων και της ασφάλειας των συναλλαγών, τιμωρία παραβατικών συμπεριφορών κλπ.
Ανησυχία και μάλιστα μεγάλη δικαιολογείται όταν το κράτος παρεμβαίνει έντονα στην οικονομική ζωή διότι τότε όχι μόνον πλήττεται η δημιουργία πλούτου αλλά, κυρίως, δημιουργούνται κίνδυνοι κατά της πολιτικής ελευθερίας. Και τούτο γιατί όταν η πολιτική και η οικονομική εξουσία συμπίπτουν σε ολίγα σχετικώς πρόσωπα, καθένας που δεν είναι αρεστός στην κυβέρνηση κινδυνεύει να πεινάσει. Η αποστολική ρήση ‘’ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω’’ αντικαθίσταται από την αρχή ‘’ο μη υπακούων μηδέ εσθιέτω’’.
Κατά τα λοιπά, η εθνική κυριαρχία (αυτο)περιορίζεταιμε την εκούσια μεταβίβαση μέρους αυτής σε διεθνείς οργανισμούς ή υπερεθνικά μορφώματα, όπως είναι η ΕΕ, διότι κρίνεται ότι έτσι μπορεί να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικότερα προβλήματα μεγάλης εμβέλειας ή να δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακος. Και εάν μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα) μπορούν να λειτουργήσουν με σχετική επιτυχία‘’μόνες τους’’, οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι για μεσαίες δυνάμεις (Βρετανία, Γερμανία) και σχεδόν ανυπέρβλητοι για μικρές χώρες (όπως η Ελλάδα). Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και προσεκτική στάθμιση κόστους /οφέλους οποιασδήποτε ρύθμισης, με δεδομένη την τάση κάθε κεντρικής εξουσίας να γιγαντώνεται και να επιδιώκει το ίδιον αυτής συμφέρον.
email: [email protected]
