Το άγχος αυξάνεται συνεχώς μεταξύ των παιδιών και των εφήβων με τις μελέτες να δείχνουν ότι ένα στα οκτώ παιδιά μπορεί να βιώνει σημαντικό ποσοστό άγχους. Συγκεκριμένα το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων αναφέρει ότι το 7% των παιδιών ηλικίας 3 έως 17 ετών έχουν ήδη διαγνωσμένη αγχώδη διαταραχή, ενώ η μέση ηλικία εμφάνισης είναι τα 11 έτη. Πολλοί ειδικοί εξηγούν ότι βασική αιτία παραμένει η μεγάλη αλλαγή στις ζωές των παιδιών με σχεδόν ασταμάτητο καθιστικό χρόνο στην οθόνη εις βάρος του παιχνιδιού και της σωματικής δραστηριότητας, εμπειρίες μέσω των οποίων τα παιδιά παραδοσιακά αποσυμπιέζονται, επεξεργάζονται τις ανησυχίες τους και διαμορφώνουν υποστηρικτικές σχέσεις.
Από ποια ηλικία τα παιδιά αναπτύσσουν την ικανότητα να αγχώνονται;
Προφανώς ένας άνθρωπος δεν γεννιέται με άγχος, καθώς αυτό απαιτεί ένα ορισμένο βαθμό γνωστικής ανάπτυξης. Ακόμα και αν τα νεογέννητα βρέφη έχουν κάποιους ενσωματωμένους φόβους, χρειάζεται κάποιος χρόνος για να ενεργοποιηθεί η ικανότητα για άγχος – να ανησυχείς δηλαδή, για την πιθανότητα ενός μελλοντικού κακού αποτελέσματος. Το παραπάνω απαιτεί φαντασία, μια ικανότητα που εμφανίζεται γύρω στην ηλικία των 2 ετών, μέσω του παιχνιδιού.
Σχετικά με το άγχος αποχωρισμού, πολλές μελέτες δείχνουν ότι σε ηλικία περίπου 8 μηνών, τα βρέφη αναπτύσσουν φόβο να αποχωριστούν τη μητέρα τους ή άλλο πρόσωπο που τα φροντίζει αι προσκολλώνται. Αυτό το αρνητικό συναίσθημα που υπάρχει μεταξύ των ηλικιών 18 μηνών έως 3 ετών αποτελεί ένα φυσιολογικό αναπτυξιακό στάδιο. Ωστόσο, μπορεί να γίνει προβληματικό εάν επιμένει στα σχολικά χρόνια και προκαλεί στα παιδιά φόβο να φύγουν από το σπίτι ή να χαθούν.
Αιτίες και φόβοι στους νέους
Πολλά πράγματα μπορούν να πυροδοτήσουν το άγχος στα παιδιά και τους εφήβους. Ένα από αυτά είναι οι πολλές αλλαγές στο περιβάλλον τους, είτε αυτές είναι μια μετακόμιση κατοικίας, είτε μια αλλαγή σχολείου, χωρίς την απαιτούμενη συζήτηση για το τι σημαίνει αυτό και πώς επηρεάζει το ίδιο το παιδί.
Βασικότερος παράγοντας είναι ωστόσο, το σχολείο. Τα παιδιά ανησυχούν για το σχολείο, για το αν θα τους φωνάξουν στην τάξη, αν θα πάρουν κακούς βαθμούς και αν θα έχουν κακούς δασκάλους. Ανησυχούν μήπως αργήσουν. Τα παιδιά ανησυχούν για το αν θα γίνουν αποδεκτά και αρεστά από τους συνομηλίκους τους, αν θα πέσουν θύματα εκφοβισμού ή εξευτελισμού, αν θα αποκλειστούν από διαδικτυακές συζητήσεις και πάρτι στην πραγματική ζωή και αν θα χάσουν φίλους. Ανησυχούν επίσης μήπως κάνουν λάθη και δεν ικανοποιήσουν τους γονείς τους ή δεν ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονέων τους γι’ αυτά.
Τα μαθήματα και οι απαιτήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος έχουν επίσης δυσκολέψει συγκριτικά με παλαιότερα χρόνια με τους μαθητές να προσπαθούν για το καλύτερο. Αυτό από μόνο του καθιστά την καθημερινότητα απαιτητική αφήνοντας στους νέους λιγότερο ελεύθερο χρόνο από αυτό που θα επιθυμούσαν για να κάνουν τις δραστηριότητες που τους ηρεμούν, πυροδοτώντας μια ψυχοπιεστική για αυτούς κατάσταση.
Τα σημάδια του άγχους στο παιδί μας
Τα παιδιά συχνά εκδηλώνουν άγχος κάνοντας επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις “τι θα γίνει αν” – “Τι θα γίνει αν πιάσει φωτιά;”. “Κι αν αρρωστήσεις;” Οι λογικές εξηγήσεις και οι προσπάθειες καθησυχασμού δεν αρκούν. Τα παιδιά μπορεί επίσης να αποκαλύπτουν άγχος εκφράζοντας ανησυχία για ένα γεγονός πολύ μακρινό στο μέλλον. Μπορεί να είναι υπερβολικά ή άσκοπα απολογητικά, υποδηλώνοντας ανησυχία για το αν οι άλλοι έχουν λόγο να είναι αναστατωμένοι μαζί τους.
Μετά υπάρχουν και οι σωματικές εκδηλώσεις του άγχους – γενική νευρικότητα, ταχυπαλμίες, πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι και το να μην αισθάνονται αρκετά καλά για να πάνε στο σχολείο. Το άγχος μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στον ύπνο ή στη διατήρηση του ύπνου ή μπορεί να διαταράξει τον ύπνο με εφιάλτες. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως προβλήματα στη μνήμη ή στη συγκέντρωση σε πράγματα.
Η άρνηση του να πάνε στο σχολείο για παράδειγμα, είναι ένα συχνό πρόβλημα μεταξύ των παιδιών με άγχος. Μπορεί να πάρει τη μορφή του να μην θέλουν να σηκωθούν από το κρεβάτι τα πρωινά του σχολείου, ή της κακής σχολικής επίδοσης. Με την αποφυγή να είναι μια συνηθισμένη προσέγγιση σε καταστάσεις που προκαλούν άγχος, τα αγχώδη παιδιά μπορεί να είναι απρόθυμα να συμμετάσχουν σε εμπειρίες, όπως οικογενειακές εκδρομές, παιχνίδι με του φίλους τους ή έξοδοι με τους γονείς τους.
Αιτίες και φόβοι στους γονείς
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στη σχέση νέων και άγχους προέρχεται από τους γονείς. Έτσι κι αλλιώς πάντα μας λέγανε ότι όλα ξεκινάνε από το σπίτι. Οι γονείς είναι εκείνοι που θα διδάξουν στον σημερινό έφηβο, και αργότερα νέο, πώς να αντιμετωπίζουν την ζωή. Γιατί, όμως, οι γονείς έχουν γίνει πιο αγχώδεις από παλαιότερα;
Η τηλεόραση και το διαδίκτυο έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις ζωές μας. Ναι μεν μας διασκεδάζουν, αλλά παράλληλα διαδίδουν και ειδήσεις ανά τον κόσμο, πολλές από τις οποίες δεν είναι καθόλου ευχάριστες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι γονείς να γίνονται πιο επιφυλακτικοί και να κλείνουν τα παιδιά τους σε μία αόρατη σφαίρα.
Η μη σωστή διαχείριση άγχους είναι η αιτία οι νέοι να μην μπορούν να διαχειριστούν τις δικές τους δύσκολες συνθήκες, διότι όπως ξέρουμε τα παιδιά αντιδρούν και πράττουν όπως οι γονείς. Όταν μια μητέρα είναι αγχώδης και ένας πατέρας υπερπροστατευτικός και δεν αφήνουν το παιδί τους να ανοίξει τα φτερά του, να κάνει λάθη και να μάθει από αυτά, τότε στην κοινωνία θα βγει ένα παιδί φοβισμένο. Από την άλλη, οι γονείς απαιτούν από το παιδί τους να είναι άριστο τόσο στα μαθήματά του όσο και στις δραστηριότητές του, φτιάχνοντας έναν νέο γεμάτο ανασφάλειες που ίσως δεν καταφέρει να ξεπεράσει ποτέ. Οι γονείς πρέπει να θυμούνται ότι επαινούμε την προσπάθεια και όχι το αποτέλεσμα.
Μάθημα διαχείρισης άγχους
Αρχικά, οι γονείς θα πρέπει να μάθουν να ηρεμούν το άγχος τους, ώστε αργότερα να μιλήσουν γι’ αυτό στα παιδιά τους και να το αντιμετωπίσουν μαζί. Η σωστή επικοινωνία με τον έφηβο είναι το Α και το Ω. Στόχος είναι η κατανόηση των αναγκών και των θέλω των παιδιών τους και η εκμάθηση της έκφρασης των συναισθημάτων τους χωρίς ντροπή.
Κάποιες πρακτικές που μπορούν να υιοθετήσουν οι γονείς είναι οι εξής:
-Ακούστε τις ανησυχίες- μην απορρίπτετε τα συναισθήματα των παιδιών.
-Διδάξτε στα παιδιά για το άγχος με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους. Διδάξτε τους ότι εκδηλώνεται με σωματικά σημάδια -άγχος και νευρικότητα- και με μια νοητική διαδρομή ανησυχίας
-Περιορίστε την έκθεση των παιδιών σε ειδήσεις για καταστροφές και καταστροφικά γεγονότα. Τελικά τα παιδιά θα αναπτύξουν τη γνωστική ικανότητα να χειριστούν τέτοιες πληροφορίες, αλλά η συνεχής επανάληψη μεγεθύνει την αίσθηση της απειλής.
-Αφήστε χρόνο για σχέσεις. Το άγχος προκύπτει όταν τα παιδιά δεν αισθάνονται ασφάλεια. Οι σχέσεις όλων των ειδών -με τους γονείς, με άλλα μέλη της οικογένειας, με συνομηλίκους, με τους δασκάλους- είναι φυσικά αντίδοτα στο άγχος.
-Ενθαρρύνετε το παιχνίδι και τη σωματική δραστηριότητα. Η σωματική ένταση που δημιουργεί το άγχος μπορεί συχνά να διαλυθεί με το παιχνίδι και την άσκηση. Η εξασφάλιση ότι τα παιδιά έχουν τακτικές ευκαιρίες για τέτοιου είδους δραστηριότητες τους δίνει σημαντικά εργαλεία για τη ρύθμιση των συναισθημάτων τους και τη διαχείριση της ψυχικής τους υγείας.
-Κρατήστε τις δικές σας ανησυχίες για τον εαυτό σας. Μην τα μοιράζεστε με τα παιδιά σας.